فیزیک دانان غربی و خداباوری 

کریش‌ آیشام‌   (C. Isham؛ اخترفیزیک دان‌ انگلیسی‌) در کنفرانسی‌ که‌ در سال‌ 1987،

در واتیکان‌ برگزار شد استدلال‌ کرد که‌ حادثه‌ اولیه‌ جهان‌، وضعیت‌ جداگانه ای‌ ندارد.

همه‌ زمان ها برای‌ خداوند یکسانند و عدم‌قطعیت‌ فرایندهای‌ کوانتومی‌، از فعالیت‌ مستمر خداوند

 حکایت‌ می‌کند یعنی‌ که‌ دائماً چیزی‌ را از عدم‌، خلق‌ می‌کند. آنچه‌ برای‌ خداپرست‌ مهم‌است‌، این‌ است‌

 که‌خداوند را عاملی‌ حاضر در حوادث‌ جهان در نظربگیرد. ‌

در کیهان‌ شناسی‌ معاصر، نظر غالب‌ این‌است‌ که‌ جهان‌ِ طبیعت ‌مبدأ مشخّصی‌ در یک‌ مِهبانگ‌

داشته‌ است‌. اگر بپذیریم‌ که‌ در آن‌ حالت‌استثنایی‌، قوانین‌ فیزیک‌ اعتبارشان‌ را از دست‌ می‌دهند،

وجود جهان‌ را نمیتوانیم‌ برحسب‌ این‌ قوانین‌ توضیح‌ دهیم‌. بلکه‌ باید دلیل‌ آنراخارج ‌از فیزیک‌ بجوییم‌.

اگر مانند بعضی‌ از فیزیک دانان‌ بپذیریم‌ که‌ جهان‌ فیزیکی‌ در اثر افت ‌و خیزهای‌

 کوانتومی‌ ، یعنی‌، ازخلا به‌ وجود آمده‌ است‌

و باور کنیم‌ که‌ در آنجا هیچ‌ قانون‌ (Quantum Fluctuations)

فیزیکی‌ نقض‌ نشده‌است‌، باز این‌ سؤال‌ پیش‌ می‌آید که‌ چرا می‌توان‌ نظریه‌ کوانتوم‌

را در بیان‌کل‌ّجهان‌ به‌ کار برد؟ به‌ دیگر سخن‌:

اوّلاً: اعتبار تعمیم‌ نظریه‌ای‌ که‌ دربیان‌ ذرّات‌ اتمی‌ و زیر اتمی‌ به‌کار رفته‌، است‌ به‌ کل‌ّ جهان‌

 روشن‌ نیست‌.

 
ثانیاً: معنای‌ بعضی‌ از مفاهیم‌ موجود در این‌ نظریه‌ نیز واضح‌ نیست‌. به‌ علاوه‌، خلا در آنجا

خلا مطلق‌ (فلسفی‌) نیست‌، بلکه‌ باید وجود بعضی‌ قوانین‌ و میدان ها را فرض‌ بگیریم‌.

 
امّا حتی‌ اگر فرض‌ کنیم‌ که‌ در حالت‌ اولیه‌ هیچ‌ انرژی‌ و میدان‌ و... وجود ندارد، احتمالات‌

در صورتی‌معنا دارد که‌ در آن‌ حالت‌ ساختاری ‌قابل‌ اندازه‌گیری‌ وجود داشته‌ باشد. 

 حتّی‌ در میان‌ علمایی‌ که‌ عرفاً مذهبی‌ نیستند، بسیاری‌ را می‌یابیم ‌که‌ اذعان‌ دارند احساس‌

مبهمی‌درباره‌ «چیزی‌» ورای‌ واقعیت‌ تجارب‌ روزمرّه‌ دارند.

هر قدر هم‌ که‌ علم‌ پیش‌ برود، همواره‌، چیزی‌ بدون‌ توضیح ‌می‌ماند و همواره‌ برای‌ تعبیر

الهی‌ جهان‌ِ طبیعت‌ جایی‌ هست‌. به‌ قول‌ترفیل (J. Trefil؛ فیزیک دان‌ آمریکایی‌):

 «هر قدر هم‌ که‌ ما در عمق ‌موضوعی‌ علمی‌ پیش‌ برویم‌، همواره‌ چیزی‌ را بدون‌ توضیح‌ و

تعریف‌می‌یابیم‌...

فلاسفه‌ قرون‌ وسطا زمین‌ را مفروض‌ می‌گرفتند، و وجود آن‌ را به‌ خلقت‌ خدا نسبت‌ می‌دادند.

در قرن‌ نوزدهم‌، متوجّه‌ شدند که‌ وجود منظومه‌ شمسی‌ به‌ طور طبیعی‌ از قانون‌ ثقل‌ و وجود

 کهکشان ها نتیجه‌می‌شود،

و در قرن‌ حاضر، ما در یافته‌ایم‌ که‌ وجود کهکشان ها نتیجه ‌انفجار بزرگ‌ است‌. در هر مرحله‌،

نکته‌ای‌ است‌ که‌ می‌توانند بگویند:دانش‌ عملی‌، ما را بیش‌ از این‌ یاری‌ نمی‌کند و ورای‌ آن‌ را

می‌توانیم‌ خلقتی‌ ویژه‌ فرض‌ کنیم‌.

اکنون‌، به‌ نظرمی‌رسد که‌ کشف‌ قوانینی‌ که‌ بر طبیعت‌ ذرّات‌ بنیادی ‌حاکم‌ هستند

به‌ ما اجازه‌می‌دهد که‌ این‌ مرز را به‌ خود حقیقت‌ جهان ‌برسانیم‌. تأثیر آن‌ چنان‌ است‌

 که‌توجّه‌ ما را از جهان‌ مادّی‌ به‌ قوانینی‌ که‌ بر رفتار آن‌ حاکم‌اند، معطوف‌می‌دارد.

می‌توان‌ شنید که‌ فیلسوفی‌ در قرن‌ بیستم‌، بگوید: خوب‌، ما می‌پذیریم‌که‌ جهان‌

 با قوانین‌ فیزیک‌ وجود دارد امّا چه‌ کسی‌ این‌ قوانین‌ را آفرید؟ و اگر چنان‌

که‌ بعضی‌ از فیزیک دانان ‌پیشنهاد کرده‌اند قوانین‌ فیزیک‌ که‌ ما کشف‌کرده‌ایم‌، تنها قوانینی‌

 هستند که‌ منطقاً با هم‌ سازگارند... فیلسوف‌ ما می‌تواند بپرسد که‌ چه‌ کسی

‌قوانین‌ منطق‌ را آفرید؟

 
بنابراین‌، پیام‌ من‌ به‌ آن هایی‌ که‌ فکر می‌کنند وقتی‌ علم‌ جهان‌ اوّلیه‌ را می‌کاود، از حدود

خودش‌ تجاوز می‌کند،این‌ است: «نگران‌ نباشید. هرقدر هم‌ که‌ مرزها را به‌ عقب‌ برانیم‌،

همواره‌،برای‌ ایمان‌ مذهبی‌ و تعبیر مذهبی‌ جهان‌ فیزیکی‌ جایی‌ هست‌». ‌

و به‌ قول‌پارکر (B. Parker؛ فیزیک دان‌ آمریکایی‌): «این‌ ترس‌ وجود ندارد که‌

دانشمندان‌ هرگز بتوانند نیاز به‌ خدا را حذف‌ کنند... هر قدر هم‌ که‌ ما این‌ قضیه‌ را پی‌گیری‌ کنیم‌،

 همواره‌، چیزی‌ می‌ماند که‌ توضیح‌ داده‌ نشده‌ است‌. خلقت‌، به‌ قوانین ‌طبیعت‌ بستگی‌ دارد و

پیدایش‌ آن‌ بدون‌ قوانین‌ امکان‌پذیر نبوده‌ است‌. چه‌ کسی‌ این‌ قوانین‌ را خلق‌ کرده‌ است‌؟ تردیدی‌

 نیست‌ که‌ همواره‌ به‌ یک‌خدا نیاز هست‌». ‌